Bức tranh "The Persistence of Memory" và chủ nghĩa Siêu thực
Siêu thực là một phong trào nghệ thuật và văn hóa phát triển ở châu Âu sau Thế chiến thứ nhất , trong đó các nghệ sĩ muốn cho phép tiềm thức tự thể hiện, thường dẫn đến việc mô tả các cảnh và ý tưởng phi logic hoặc giống như trong giấc mơ.
Khái niệm giấc mơ là vô cùng thiết yếu trong việc hiểu về chủ nghĩa Siêu thực cũng như giải mã ý nghĩa của bức The Persistence of Memory. Đối với những người theo chủ nghĩa này, những giấc mơ có vai trò cực kỳ quan trọng. Mục tiêu chính của chủ nghĩa Siêu thực là ghi lại một cách trực quan những cảm giác khi đang ở trong mơ. Ai cũng từng có những giấc mơ tuyệt vời, nơi mà con người, địa điểm và đồ vật không liên quan đến với nhau lại kết hợp với nhau, theo những cách phi lý, không thể giải thích được.
The Persistence of Memory được cho là bức tranh nổi tiếng nhất của Salvador Dali. Đồng thời “Đồng hồ tan chảy” đã trở thành biểu tượng của chủ nghĩa Siêu thực và là một trong những tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu nhất của thế kỷ XX. Salvador Dali rất có thể đã cố tình mã hóa tất cả các lớp ý nghĩa lịch sử, tâm lý, nghệ thuật, xã hội và tự truyện vào tác phẩm nghệ thuật bí ẩn này của ông.
Nhưng nếu nói về kích thước thì điều thú vị là bức tranh này lại thuộc vào loại rất nhỏ, vì nó chỉ lớn hơn khổ tờ giấy văn phòng A4 mà chúng ta thường dùng một chút thôi. Phải chăng là ở đây Salvador Dali vì muốn thử một chút về kỹ năng vẽ của mình nên mới chọn khổ tranh này. Chắc có lẽ nhiều người trong chúng ta vẫn có quan niệm rằng một bức tranh nhỏ thì dễ vẽ hơn là tranh lớn. Điều đó có thể chỉ đúng khi ta đang nói về những bức tranh nhỏ với những đường nét đơn giản, kiểu như của những người mới tập vẽ. Nhưng đối với những bức tranh của một họa sĩ bậc thầy thì ngược lại, thường là nếu nó càng nhỏ thì cũng đồng nghĩa với độ tinh vi của nó càng lớn. Để hình dung điều đó thì ta có thể lấy ví dụ như trong bức tranh này các con kiến đã được vẽ với kích thước chỉ nhỏ như kích cỡ thực sự của chúng trong thiên nhiên, và với một chất liệu khó tính như sơn dầu thì đó là một điều không hề dễ dàng một chút nào. Trường hợp này cũng giống như với đồ trang sức mỹ nghệ, nếu nó càng nhỏ thì độ tinh xảo sẽ càng lớn, do đó đòi hỏi trình độ tay nghề càng cao của người chế tác ra nó. Cho nên điều đặc biệt ở bức tranh này là ở chỗ để vẽ nó theo đúng với kích thước như nguyên bản thì trước hết người vẽ phải thực hiện được những nét bút có độ chính xác cao với những chi tiết cực kì nhỏ. Do đó có lẽ cũng giống như một người thợ kim hoàn là phải làm việc với sự giúp đỡ của một thấu kính quang học có độ phóng đại lớn.
Khi xem bức tranh này chắc mỗi chúng ta đều có chung một câu hỏi là ai đang nằm ngủ mà thè cả lưỡi ra ở khoảng sân chính giữa bức tranh? Nếu quan sát kỹ ta sẽ thấy nhân vật có màu hồng phớt xanh đang ngủ trong bức tranh này đang sở hữu một cái gì đó rất lạ, trông vừa giống như hàng mi, lại giống lông mày hoặc thậm chí có thể là một bộ ria mép rậm rạp? Phải chăng đó chính là Salvador Dali vì nét đặc trưng của ông ta ở ngoài đời là chính ở bộ ria này! Một hình hài có dáng tựa một bào thai mà lại có một bộ ria đầy đủ, cái thân thể sinh vật kỳ lạ này dường như vẫn còn chưa hoàn thiện thành hình nhưng hình như lại còn muốn lớn dài ra thêm nữa. Salvador Dali thực hiện bức tranh này khi còn là một nghệ sĩ trẻ cho nên nhân vật vô định hình ấy có thể là sự đại diện cho quan điểm của ông lúc đó, nó chênh vênh giữa hai bờ thơ ấu và trưởng thành, lọc lõi và ngây thơ, sự sống và cái chết.
Trong tranh, hình như có một đàn kiến đang ăn mòn phần phía sau của chiếc đồng hồ màu cam, trông tựa như chúng đang xúm xít bâu vào một chiếc kẹo cứng. Lại còn có một loài côn trùng khác đang đứng trên mặt chiếc đồng hồ gần đó. Những chiếc đồng hồ bị phơi trong nắng mưa, dãi dầu sương gió. Có lẽ tất cả điều đó muốn nói lên rằng theo dòng thời gian thì ký ức cũng sẽ bị suy giảm, mòn mỏi và thay đổi. Ở phần hậu cảnh, có một vùng nước trải dài với một hòn đảo, có lẽ là tượng trưng cho một đại dương ký ức được bao quanh bởi dòng cát của thời gian.
Một số học giả thì lại cố gắng chứng minh rằng với tác phẩm "Đồng hồ tan chảy" thì Salvador Dali đang muốn cổ vũ cho Thuyết tương đối, một lý thuyết mang tính đột phá của Albert Einstein, một ý tưởng mới lạ và mang tính cách mạng trong khoa học nói về mối quan hệ giữa không gian và thời gian. Nó được bắt đầu biết đến vào những năm 1930, cũng là vào khoảng thời gian ra đời của bức tranh này. Nhưng thực ra thì trong cuốn tự truyện của mình Dali đã chính thức giải thích rằng cái cảm hứng mà ông có được để vẽ bức "Đồng hồ tan chảy" chỉ đơn giản là sau khi được thưởng thức mấy lát mỏng phô mai siêu mềm mại trong bữa ăn tối! Điều này đã làm ta nhớ lại một câu chuyện vui trong tập "Những người thích đùa" của nhà văn Thổ Nhĩ Kỳ Azit Nexin:
"Một vĩ nhân trước lúc tắt thở thốt lên: "Mở cửa ra!". Người ta lại đua nhau bình phẩm: "Cả một ý tưởng vĩ đại chứa đựng trong câu nói thiên tài! Chỉ bằng mấy chữ, nhà tiên tri đã vạch đường cho hậu thế!". "Mở cửa ra!". Câu đó nghĩa là gì ? Muốn hiểu hết ý nghĩa thâm thuý của mấy chữ này cứ gọi là phải viết hàng núi sách! Vì thâm ý vĩ nhân muốn nói rằng "Này hỡi nhân loại! Đừng có ru rú trong cái xó chuồng tăm tối như bầy lừa ấy nữa! Hãy mở cửa ra cho ánh sáng kiến thức rọi chiếu vào!" Hoặc giả Người muốn nói: "Hãy mở cửa ra mà nhìn thế giới! Cho ánh sáng kiến thức soi rọi vào cái đầu óc ngu dốt của các người!" Thế nhưng thực ra cũng như tất cả mọi người bình thường khác, trong lúc hấp hối thấy khó thở, nên bậc vĩ nhân chỉ yêu cầu "mở cửa ra" cho dễ thở hơn chút. Có thế thôi"!
Kích thước tranh đang vẽ được theo đúng như nguyên bản hiện trưng bày ở Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại New York (là 24 cm × 33 cm).
Chạm (click) vào photo để mở và vào chế độ phóng to nếu xem chi tiết.