"Quý cô và con chồn" - Leonardo da Vinci

"Quý cô và con chồn" - Leonardo da Vinci

"Quý cô và con chồn" (Lady with Ermine) là một trong bốn bức tranh chân dung phụ nữ do Leonardo da Vinci vẽ còn được lưu giữ cho đến ngày nay và là một trong những bức tranh nổi tiếng nhất của ông. Tác phẩm này miêu tả một phụ nữ trẻ đang ôm một con chồn trên tay, thể hiện tài năng vượt trội của Leonardo da Vinci trong việc khắc họa chi tiết và cảm xúc. Bức chân dung không chỉ nổi bật ở kỹ thuật vẽ xuất sắc mà còn chứa đựng nhiều biểu tượng và ý nghĩa sâu sắc.
Ánh mắt của cô hướng về phía xa tạo nên cảm giác suy tư và yên bình. Nụ cười mỉm trên vành môi nàng luôn khiến người xem cảm thấy như có điều gì đó đang chất chứa hoặc đang được giữ kín. Con chồn trắng mà nàng ôm trên tay có nhiều nét tương đồng với chủ nhân - bộ lông màu trắng, mắt màu sẫm và cũng nhìn về bên phải - là một chi tiết mang ẩn ý. Cũng như mọi tác phẩm khác của Leonardo da Vinci, bức tranh ẩn chứa nhiều mật mã. Chắc sẽ có nhiều người thắc mắc tại sao cô nàng lại ôm con chồn, một động vật hoang dã và có phần hung dữ chứ không phải là một con vật khác hiền lành và thân thuộc hơn như chó hay mèo? Cái thâm ý của tác giả nằm ở chỗ là người tình của nàng và cũng là người đã đặt vẽ bức tranh này (và sau này cũng đã đặt Leonardo vẽ bức kiệt tác "Bữa tối cuối cùng" (Bữa tiệc ly - The last supper) tức Ludovico - Công tước xứ Milan còn có một tên gọi khác là Chồn trắng (theo tiếng Ý là Ermellino Bianco). Với kỹ thuật điêu luyện, Leonardo đã vẽ bàn tay của nàng đặt trên con chồn với những đường nét thể hiện sinh động từng móng tay dài, từng nếp da quanh khớp đốt tay, cả những đường gân căng theo một ngón tay cong.
Tư thế của cô gái trong tranh cũng khác biệt với tư thế nhân vật trong các bức chân dung thường thấy cho đến thời điểm đấy. Nàng ngồi nghiêng về bên phải, khuôn mặt lại ngoảnh về bên trái, mắt không hướng về phía người xem tranh theo cách thông thường như các bức chân dung thời đó mà nhìn về một "bên thứ ba" nào đó ở cánh phải phía ngoài khung tranh.
Đây là một bức chân dung mà các nhà nghiên cứu lịch sử nghệ thuật cho rằng mang tính cách mạng về hình tượng và tạo dáng. Nó được cho là bức chân dung hiện đại đầu tiên trên thế giới.
Vì bức tranh đã trên 500 năm tuổi (nó được hoàn thành vào khoảng 1489-1490) nên đường nét, sắc màu cũng đã ít nhiều phai nhạt theo thời gian. Cho nên lúc vẽ ta cũng muốn thử làm nó tươi mới hơn một ít. Nhưng có thể nói đó là nhiệm vụ gần như bất khả thi vì đây là tranh của chính Leonardo da Vinci - một bậc thầy thế giới về kỹ thuật hội họa cho nên mọi thứ đều rất tinh xảo. Thậm chí nếu chỉ cần nhìn lướt qua bức họa thì ta cũng đã có thể thấy Leonardo da Vinci hình như còn vẽ đến cả từng sợi lông, từng cái ria mép của con chồn, từng đường chỉ thêu trên áo bằng những nét vẽ chỉ mảnh mong như sợi tóc. Với những bức tranh có độ khó cao như thế này thì có khi chỉ cần một nét vẽ, một sắc màu không chuẩn xác là có thể sẽ thu được một kết quả hoàn toàn khác. Chắc có lẽ có nhiều người vẫn hình dung rất đơn giản rằng quá trình vẽ lại bức tranh này thì như kiểu ta đang chụp ảnh hoặc photocopy, chỉ cần làm sao chép lại đủ mọi đường nét là xong. Nhưng thực ra thì mọi việc hoàn toàn không như ta nghĩ. Lý do là vì dù có tài giỏi đến đâu đi nữa thì chúng ta cũng chỉ có thể vẽ những cái gì mà con mắt mình nhìn thấy được mà thôi. Nhưng trong thực tế điều mà con mắt chúng ta nhìn thấy được lại là rất hạn chế, mà theo như các nghiên cứu khoa học thì chúng ta chỉ nhìn thấy những gì mà bộ não cho phép chúng ta thấy. Vì nơi ra quyết định trong hệ thống thị giác lại nằm ở phần vỏ não vùng thùy chẩm là nơi tiếp nhận và xử lý thông tin từ mắt giúp chúng ta nhận diện hình ảnh, do vậy theo khoa học thì thực tế là cái sự nhìn lại diễn ra trong não bộ chứ không phải trong con mắt. Do đó ở mỗi người nó không hoàn toàn giống như nhau. Ví dụ như ta có cảm giác rằng hình như Leonardo da Vinci sở hữu một năng lực thị giác đặc biệt nên có thể nhìn thấy những điều mà những người khác khó mà nhận ra. Có lẽ chính vì vậy nên người ta mới gọi ông là "người ngoài hành tinh". Đồng thời cũng thường xảy ra câu chuyện ngược lại là chúng ta "nhìn mà không thấy". Ta thường bỏ sót những chi tiết quan trọng mặc dù chúng ở ngay trước mắt, ví dụ như chúng ta thường gặp thất bại khi giải các bức tranh đố tìm các hình ẩn dấu bên trong nó. Vì vậy có lẽ những ai đã từng cầm bút vẽ đều hiểu được cái cảm giác tuyệt vọng khi mà nhiều lúc ta tưởng như đã vẽ đúng tất cả mọi chi tiết, cứ ngỡ là không thể còn có bất kì một sai sót nào nữa nhưng kết quả thu được thì lại vẫn vô cùng đáng thất vọng.
Còn khi đối diện với một bức tranh nổi tiếng thì mọi chuyện còn phức tạp hơn nhiều vì bí quyết, hay nói cách khác là cái hồn của nó sẽ hầu như không bao giờ nằm ở những chi tiết đơn giản, bình thường mà ai cũng có thể nhìn ra được. Chính điều này đã tạo nên sự nổi tiếng của bức tranh. Nó luôn ẩn náu đâu đó ở trong những đường nét, sắc màu và thường chỉ là rất nhỏ, tinh tế đến bất ngờ và tất nhiên rất khó để có thể nhận biết. Mấu chốt thành công ở đây là phải làm sao tìm ra được các chi tiết bí ẩn đó, cho nên điều thú vị là đến lúc này thì quá trình có khi lại giống như ta đang giải một bài toán khó chứ không còn là vẽ tranh nữa. Tranh của Leonardo da Vinci bao giờ cũng thuộc vào loại những bài toán đố hóc búa chứa đầy ẩn số như vậy. Để tìm ra được đáp án đúng ở đây bao giờ cũng không hề là chuyện đơn giản.
Phần nữa là vì bức tranh đã ngả nhiều sang màu vàng khiến ta rất khó xác định màu sắc nguyên thủy của nó. Nếu xem các bức tranh sơn dầu nhiều trăm năm tuổi ta sẽ cảm thấy màu chủ đạo của chúng thường là thiên về sắc vàng nên nhiều lúc cứ nghĩ các họa sĩ ngày xưa ưa thích màu này. Nhưng thực ra thì không phải là như vậy. Theo các chuyên gia phục chế tranh thì đó chỉ là màu của lớp bảo vệ bên trên của bức tranh. Các họa sĩ lúc hoàn thành bức họa bao giờ cũng sẽ quét một lớp véc ni bảo vệ lên trên. Lúc đầu thì nó là trong suốt nhưng trải qua thời gian hàng trăm năm tồn tại thì đã dần ngả sang màu vàng cho nên đã phần nào át đi màu sắc thực sự của bức tranh bên dưới. Ví dụ như trong bức tranh này thực ra con chồn phải có màu trắng mới đúng theo ý tác giả chứ không phải là màu vàng như trong các bức ảnh mà hiện nay ta tìm được trên các trang mạng. Để xử lý vấn đề này các họa sĩ khi phục chế tranh đã nghĩ ra một cách rất đơn giản và thú vị để kiểm tra màu sắc của phần đang vẽ xem có đúng với nguyên bản không. Họ cứ vẽ màu theo cảm nhận của mình về bức tranh, đến lúc nào muốn kiểm tra thì lại quét một lớp dầu ăn (kiểu như dầu Tường An) lên trên!. Vì dầu ăn có màu hơi vàng nên họ dùng nó để mô phỏng lớp véc ni đã ngả màu này. Rồi để từ đấy xác định phương hướng để chỉnh lại màu sắc cho bức vẽ. Nhưng nghe thì có vẻ dễ dàng thế thôi nhưng thực ra thì mất rất nhiều thời gian, công sức và trí não. Còn ở đây thì ta chỉ chọn cách thử nghiệm với phương án đơn giản là làm giảm sắc vàng xuống đồng thời tăng sắc đỏ lên một ít.
Kích thước tranh đang vẽ được giữ lại theo đúng như nguyên bản là 40,3cm x 54,8cm
Chạm (click) vào photo để mở và vào chế độ phóng to nếu xem chi tiết.